Ne zaman şüphelenmeliyim?

              Çocuk gelişirken bazen normalden sapmalar gösterebilir ki bu sapmaların bazısı son derece önemsiz olabilirken bazen de çok ciddi durumların işareti olabilir. Önemli olan bu farklılıkların ve şüphelerin  gerektiğinde bir uzman tarafından değerlendirilip gözden kaçırılmamasıdır 

               İlk aylarda tartı alamama,  göz teması kurmama, isteksiz beslenme,  gelişimin durması, sese tepkide duyarsızlık,  çevredeki uyaranlara aşırı tepki veya tepkisizlik, devamlılık gösteren uyku bozukluğu, sebebi metabolik olmayan kusma veya  ishal sayılabilirken;  birkaç ay ilerledikçe (4-6 aylarda) uyanıkken aşırı şekilde ritmik veya  disritmik sallanma buna eklenebilir.  6-10 ay arası  ellerini kullanmayı-mesela biberon tutmayı-reddetme,  çok basit ses ve mimikleri taklit etmeme, yabancıları yadırgamama, korku-sevinç ve şaşırma beklenen durumlarda tepkisizlik, donukluk, ortamdan kopukluk, sonraki aylarda (10-16.ay aralığında) işitebildiği halde sese ve konuşmalara karşı  kayıtsızlık, aşırı derecede yerinde sallanma, alışkın olduğu ortamdan (anneden) ayrıldığı zaman yadırgamama, gece dolaşmaları……..

               Daha   ileri aylarda (16-24. aylar arası)  büyüme exenine göre, davranışlarda  biraz daha belirteçler  ortaya çıkabilir. Bunların bir kısmı çok fazla ağlama, devamlı kızgınlık, engellenmeye aşırı tepki hatta dayanamama, istenilen ve söylenen şeylerin tersini yapma ve  hiperaktivite  gibi minimal sapmalar olmakla beraber –bazen de  aşırı huysuzluk nöbetleri, devamlı veya uzun süreli içe kapanıklıklar, duygusuzluk (sevinç ve üzüntü gibi hiçbir duyguyu ifade  etmeme) hareketsizlik, saplantı halinde parmak emme, yerinde sallanma, bazı hareketlerin devamlı tekrarı, kafasını duvarlara vurma gibi kendine zarar verme, anneye bağlılıkta bozulmalar, gelişimin duraklaması, oyun, yeme, yürüme konuşma becerilerinde bariz  azalma -bozulma gibi ciddi sapmalar olabilir.

               Normalde   2- 5 yaş arası;  motor  hareketin gelişimiyle kendi  yemeğini yiyebilen, sfinkter kontrolünün kazanımıyla tuvalet eğitimin başarıldığı, etraf ile iletişim kurabilen , anne –baba, kardeş ve arkadaşını benimseyen davranışın sergilendiği dönemdir.  Bu  dönemdeki minimal sapmalar; anneden ayrılmanın panik halinde probleme dönüştüğü, aşırı yabancı korkusu, diğer çocuklara ilgisizlik, yeni deneyimlerden kaçma ve ürkeklik, konuşma problemleri, oyun becerilerinde yetersizlik, ağlama ve öfke nöbetleri, yemek-uyku –tuvalet eğitimi problemleri sayılabilir. Daha ciddi sapmalar ise insan ve olaylara aşırı derecede ilgisizlik, tepkisizlik  yanıtsızlık, ilişki ve iletişim yokluğu, insanlarla göz teması kurmaktan kaçma –hatta sıfır temas, anneyle simbiotik ilişki (anneye aşırı bağlılık), az veya hiç konuşmama, beceri kazanamama, devamlı cinsel organlarıyla oynama, aşırı saldırganlık, tekrarlayan  saplantı haline gelmiş davranışlar(açma –kapama,dokunma,vurma,vs….) ve düşünceler sayılabilir.

               Sonraki gelişim sürecinde ise dürtülerini kontrol edebilen, yeni deneyimlerle başa çıkabilen, bilişsel gelişimin hızlandığı, soyut kavram ve  soyut düşüncenin geliştiği, akıl ve düşünceye dayalı konuşabilen, cinsiyet rolünü  ve kendi kimliğini daha bariz belirleyebilen ve belli ölçülerde bağımsızlaşmış bir birey vardır karşımızda. 

Bu dönemdeki (6-12 yaş aralığı) minimal davranış bozukluklarını sıralamak istersek;

 *  Okulda uyum problemleri,  öğrenme güçlüğü ve öğrenmeye karşı ilgisizlik, dikkat eksikliği , arkadaş ilşkilerin de problemler, aileden ayrılmada aşırı duyarlılık ve/veya uzamış ayrılık kaygıları, içe kapanma,

 *  Kardeş ilişkilerinde aşırı kıskançlık, devamlı çatışma hali,

 *  Organik nedeni olmayan ağrılar,  yakınmalar. Bedenine zarar   gelebilceği kaygısı,

 *  Yeme ve uyku problemleri, altına kaçırma, aşırı parmak emme, hırsızlık, yalan söyleme,

vurma,  kırma,  öfkesini kontrol edememe…….

Daha  ciddi davranış bozuklukları (6- 12 yaş aralığı);

• İleri derecede içe kapanıklık, kayıtsız kalma, yaşıtları ile ilişki düzeyinin zayıf olması veya hiç olmaması,
• Soyut kavramlarla gerçeği ayırmama, kendine zarar verici davranışlar, ilgisizlik,
• Gelişme geriliği, anoreksi,  bulimia, ciddi somatizasyon, hastalık hastalığı,
• Aşırı korkular ve fobiler, ciddi obsesif ve kompulsif davranışlar,
• Başkalarına cinsel saldırı,  erotizm,
• Konuşma güçlükleri, devamlı yalan söyleme, hırsızlık,
• Hayvanlara ve insanlara bilinçli eziyet etme,
• Anti sosyal davranış modelleri, depresif duygu durum, kendini tahrip edici eğilimler  vs….

Adı konulmuş problemler

-beslenme sorunları

-uyku problemleri

-tuvalet eğitimi ile ilgili sorunlar (enüresis –altına kaçırma, encopresis-dışkı kaçırma)

-masturbasyon

-çalma hırsızlık

-kekemelik

-tikler

-İçe kapanıklık

-korkular

-dikkat dağınıklığı

-hiperaktivite

-otizm

-Anoreksia nervosa

……..    

                                                                                                                                             DR.AHMET TAPDUK MEHLEPÇİ